Geçmişten Günümüze Geçim Kaynakları:
Ekonomik Faaliyetler
ınsanlar çok eski zamanlardan beri yaşamak ve yaşam koşullarını en iyi seviyeye getirmek için çeşitli ekonomik
faaliyetler ile uğraşmışlardır. İhtiyaçlar arttıkça ve çeşitlendikçe ekonomik faaliyetlerde çeşitlenmiştir.
Ekonomik Faaliyetlerin Çeşitlenmesi
İnsanlar yaşamlarını kolaylaştırmak için önce hayvan gücünü, sonra buharı, daha sonra petrolle çalışan
patlamalı motorları ve elektriği kullanmaya başlamışlardır. Ticaretin gelişmesiyle ülkeleri ekonomik anlamda
birbirine bağlayan yollar oluşmaya başladı.1500’lü yıllarda, toplumlar arası ticaretin gelişmesiyle ülkeler arasında
ekonomik ilişkiler de gelişmeye başlamıştı. Ekonomik yaşam, Batı Avrupa'da buhar makinesinin icadı ile
değişmeye başlamıştı. Sanayi Devrimi’nden önce ekonomik hayata kırsal bölgelerde yaşayanlar yön vermişti.
17. yüzyılda başlayan hızlı bilimsel gelişmeler tarım ve ticaret gelirlerini artırmış, böylece Sanayi Devrimi’nin
temelleri atılmıştır. Sanayi Devrimi’yle toplumların yaşamlarında, köklü değişiklikler olmuş, üretim ve ulaştırma
araçlarında da büyük gelişmeler meydana gelmiştir. Dünya hızla yayılan bir makineleşmeye yönelmiş, nüfus
daha hızlı artmaya başlamıştır. Teknoloji alanındaki gelişmeler ile biyoteknoloji yeni çalışma alanları oluşturmuş,
bilgisayar ve internetin icadı ile de bilgi paylaşımında önemli bir hıza ulaşılmıştır.
Yağışlı ve bulutlu bölgelerde, güneş
enerjisinden yararlanma potansiyelinin az olması
- Ormanca zengin bölgelerde kağıt ve mobilya
gibi orman ürünleri üretiminin fazla olması
- Yüksek enlemlerde tarımsal faaliyetlerin sınırlı
olması
- Kahve, kauçuk ve kakaonun yalnız tropikal
kuşakta üretilebilmesi
- Kurak geçen yıllarda bazı ürünlerin üretiminde
düşüşler görülmesi
- Bozkırların yaygın olduğu bölgelerde
küçükbaş hayvancılığın yaygın olması
Düzlük bölgelerde tarım alanı ve tarımsal
üretimin daha fazla, engebeli bölgelerde daha az
olması
- Engebeli bölgelerde hidroelektrik üretim
potansiyelinin fazla olması
- Soğuk veya kurak iklim koşullarının tarımsal
üretimi sınırlaması
Sanayi üretiminin artmasının biyoçeşitliliği ve
çevre kirliliğini etkilemesi
- Fosil yakıtlarda enerji üretimi arttıkça hava
kirliliğinin artması
- Orman ürünleri üretimini artırmak isterken
ormanların tahrip edilmesi
Doğal Koşulların Tüketime Etkisine Örnekler
- Soğuk bölgelerde yakıt tüketiminin daha fazla
olması
- Kurak bölgelerde sulama suyu tüketiminin fazla
olması
Tüketimin Doğal Koşullara Etkisine Örnekler
- Fosil yakıtları tüketiminin artmasıyla hava
kirliliğinde artış görülmesi
- Kağıt ve mobilya tüketiminin artmasıyla
ormanların tahrip edilmesi
- Aşırı sulama suyu tüketiminin topraklarda
tuzlanmaya neden olması
- Aşırı sulama suyu tüketiminin bazı sulak alanların
kurumasına neden olması
Doğal Koşulların Dağıtım Faaliyetlerine Olan
Etkisine Örnekler
- Engebeli bölgelerde kara ve demiryolu yapımının
hem zor, hem de birim maliyetinin yüksek olması
- Kar yağışı, buzlanma gibi hava olaylarının ulaşımı
aksatması
- Fırtına, sis gibi meteorolojik olayların hava, deniz
ve kara ulaşımını etkilemesi
Beşeri Koşulların Üretime Etkisine Örnekler
- Teknolojinin gelişmesiyle tarımsal üretimin
artırılması
- Sulama ve gübrelemeyle tarımsal üretimin
artırılması
- Ülkelerin izledikleri politikalar nedeniyle bazı
tarımsal veya kimyasal ürünlerin üretimini
sınırlandırması
- Moda akımlarıyla bazı giysi ve eşyaların
üretiminin artması
Beşeri Koşulların Tüketime Etkisine Örnekler
- Nüfusun ve kişi başına düşen gelirin fazla
olduğu ülkelerde tüketimin fazla olması
- Eğitim düzeyinin yüksek olduğu ülkelerde kağıt
tüketiminin fazla olması
- Sanayinin gelişmiş olduğu ülkelerde enerji
tüketiminin fazla olması
Üretim, Dağıtım ve Tüketim Sektörlerinin Etkileşimi
Yeryüzünün farklı bölgelerindeki ekonomik faaliyetler üretim, dağıtım ve tüketim bakımından etkileşime neden
olmuştur. Örneğin, tarım faaliyeti sonucu elde edilen bir ürün sanayi faaliyetinin ham maddesi olur. Sanayide
işlenerek mamul maddeye dönüşür ve ulaşım ağları vasıtasıyla taşınarak tüketiciye ulaşır. Bunun sonucunda
farklı sektörlerin arasında karşılıklı etkileşim gerçekleşir.
Tarım ve Hayvancılıkta Üretim, Dağıtım ve Tüketim Etkileşimi
Yol ağının kırsal alanlara ulaşmadığı ya da yetersiz kaldığı dönemlerde çiftçiler ihtiyaçları kadar üretim
yapmaktaydılar. Tarımdaki gelişmeler ile birim alandan elde edilen verim artmış ve kırsal kesimde ihtiyaç fazlası
ürünler elde edilmiştir. Zamanla taşımacılığın(dağıtım) gelişmesine bağlı olarak da bu ürünler tüketim alanlarına
ulaştırılmıştır. Tarım ürünlerinin pazarlara taşınması ve satılması, tarımın gelişmesi ve devamlılığı açısından
önemlidir. Özellikle sebze ve meyve gibi çabuk bozulan ürünlerin kısa süre içinde tüketiciye ulaştırılması
zorunludur. Bu zorunluluk pazarlama ve modern ulaşımın önemini artırmıştır. Hayvancılıkta da tarıma benzer bir
durum söz konusudur. Daha önce yerel tüketime yönelik üretim yapılırken artan nüfus beraberinde ticari amaçlı
hayvancılığın gelişmesini sağlamıştır. Hayvancılık sektöründe dağıtım oldukça önemlidir. Et ve süt gibi ürünler
çok çabuk bozulduğu için yakın sanayi tesislerinde işlenir ve frigorifik (soğutuculu) taşımacılık ile tüketiciye
ulaştırılır.
Üretim, Tüketim ve Dağıtımın Yeni Sektörlerin Ortaya Çıkmasına Etkisi
Asırlardan beri insan, yiyeceklerinin bir bölümünü akarsu, göl ve denizlerden balık tutarak temin etmiştir.
Zamanla bu ürünlerin fazlasını pazarlamış ve böylece bir iş kolu ortaya çıkmıştır. Deniz ürünleri çok çabuk
bozulduğu için başlangıçta yakın pazarlara ulaştırılmıştır. Teknoloji ile birlikte balık işleme, ambalaj
soğutuculu taşımacılık vb. sanayi kolları da gelişmiştir. Buna bağlı olarak üretim, dağıtım ve tüketim
sektörleri hem birbirini etkilemekte, hem yeni sektörlerin gelişmesini sağlamaktadır. Bugün Danimarka,
Norveç, Japonya gibi balıkçılıkta ileri ülkelerin balıkçı gemileri aylarca denizde kalabilecek şekilde
donatılmıştır.
Tükenebilir Enerji Kaynaklarında Üretim, Dağıtım, Tüketim İlişkisi
Tükenebilir enerji kaynaklarından kömürün üretim ve kullanım alanlarının büyük ölçüde aynı alanda toplandığı
görülür.Ancak petrol ve doğalgazın üretim ve tüketim alanlarının önemli oranda farklılıklar gösterdiği bu
kaynakların tanker ya da boru hatlarıyla taşındığı gözlenmektedir. Taş kömürü havzaları, farklı sanayi kollarını
da kendine yakın alanlara çekmiştir. Metal sanayinin kömür havzalarının yakınında gelişmesinin nedeni budur.
Günümüzde gelişen dağıtım ağı ile birlikte metal sanayisinin kömür havzalarının çevresinde toplanma
zorunluluğu ortadan kalkmıştır. Limanların çevresinde de metal sanayisinin geliştiğini görürüz.
Ekonomik Faaliyetlerin Sosyal ve Kültürel Etkileri
Yeryüzünde farklı coğrafi özellikler ve bunlara bağlı olarak farklı ekonomik faaliyetler ve yaşam tarzları
vardır. Ekonomik faaliyetler burada yaşayan insanların yaşam tarzlarının, kültürlerinin temelidir. Sanayi
devriminden önce hakim olan ekonomik faaliyet tarım ve hayvancılıktı. Çok çocuklu aileler vardı. Sanayi
devrimiyle yeni iş alanları açılmış insanların sanayi bölgelerine göçü ile günümüzün kalabalık şehirleri
oluşmaya başlamıştır. Yaşam tarzları değişmiştir. Örneğin; madencilik ve turizm faaliyetlerinin yaygın
olduğu iki farklı şehirdeki yaşam biçimleri değişiklik gösterir. Küçük bir yerleşim yeri olan kasaba gelişen
sanayi faaliyetleriyle büyük bir şehir haline gelebilir. Bu yerleşim yerlerinde yaşayan insanların hayat
tarzları, kültürleri ve birbirleriyle olan ilişkileri büyük oranda değişime uğrar. Ruhr Havzası (Almanya) buna
en tipik örnektir.
Ruhr Bölgesi’nin esas gelir kaynağı yakın bir zamana kadar kömür ve çelik üretimiydi. Almanya’da
sanayinin gelişmesin de Ruhr ve Saar havzalarındaki maden kömürü yatakları önemlidir. Kömür
madenlerinden yararlanılmaya 13. yüzyılda başlanılmıştır. 18. Yüzyılın sonlarına kadar maden kömürü
üretiminde açık işletme türü hakimdi. Çoğunlukla ek bir gelir elde etmek isteyen köylüler çalışıyorlardı.
Ocaklar yılın belli bir döneminde çalışıyordu ve üretim miktarı çok düşüktü. Sanayi devrimiyle birlikte
demir ve çelik üretiminde maden kömürünün kullanılması kömür üretiminde çok büyük bir artışa neden
olmuştur.
Havza bir zamanlar fabrika bacaları, vinç kuleleri ve yüksek fırınları ile dikkat çekerken son yıllarda
köklü bir değişim geçirerek, geleceği parlak sanayi dallarının bulunduğu bir bölge haline gelmiştir.
Çevreye duyarlı teknolojileri geliştiren işletmeler sayesinde, Avrupa’da çevre teknolojisinin ileri gelen
bir merkezi olmuştur.
Düsseldof, Köln, Duisburg, Essen ve Dortmund şehirleri civarındaki köy ve çiftlikleri de içine alarak
büyümüşler, böylece günümüzde Almanya’nın önemli şehirleri haline gelmiştir. Ruhr sanayi bölgesi
aynı zamanda buraya göç etmiş olan Türklerin en yoğun iş bulduğu ve yaşadığı alanlardan biri
olmuştur.
